NAMAZIN VACİPLERİ

NAMAZIN VACİPLERİ
ALPEREN GÜRBÜZER

Vacib; lüzumlu, mecburi olan, ya da yapılmadığı takdirde büyük günah olan emr-i ilahidir.Bir başka ifade ile vacib; yapılması zannı delil ile belli olan, terki caiz olmayan, pek kuvvetli bir delil ile sabit vecibedir. Vitir ve bayram namazları gibi. İmamı Azama göre vitir vaciptir çünkü.
Namazın vaciplerini yerine getirmekle farzlar tamamlanır, noksanlıklar giderilmesi gerçekleşir.Vacibin terkiyle namaz bozulmaz. Fakat sehiv secdesi yapmak gerekir. Şayet vacibi bile bile terk edilirse namazı yeniden kılmak gerekir. Farzın kazası farz,vacibin kazası vacib, sünnetin kazası sünnettir. Vacib olmayan namazlara kaza denmesi mecazidir. Nafileye hakikaten eda da denilir. Nasıl ki öglenin ilk sünnetini kılana sünneti eda etti deniliyorsa, işte bunun gibi sünneti farzdan sonra kılarsa kaza etmiş olur. Çünkü vakti değildir, velevki öğlenin vakti olsun.
Namazın vacipleri:
-Namazın farzlarını sırasıyla yapmak veya başka bir ifade ile tertibe riayet etmek, ya da rükunlarda; yani tekbir, kıyam, kıraat, rüku, sücud, kade-i ahirde tertibe uymak vaciptir.
Kur’an sureleri arasında tertip ise kıraatin vaciplerindendir.Başka bir ifade ile Kıraatle surelerin tertibi tilavetin vaciplerindendir. Bir kimse tertibin tersine okursa sehiv secdesi gerekmez. Namazda farz olan kıraati, ilk iki rekatta yerine getirmek vacip. İlk iki rekatta kıraatı terk etmekle namazın bozulması icap eder. Fatihayı öğrenmeden namaz kılan kimseler bu durumdan mazurdurlar, böylelerine namazın tekrarı vacip değildir. Rasululah(s.a.v)’in; fatihayı okumadan namaz kılmak geçerli değildir hadisi şerifi Hanefilerce ‘Kur’andan kolayınıza geleni okuyun’ ayetini nesh, yani iptal edecek güçte değildir diye yorumlanmıştır... Dolayısıyla ayetin hükmü ile amel etmek gerekir.
Kur’an okumayı dinlemek gerek namaz içinde olsun, gerekse namaz dışında olsun farketmez ,dinlemek vaciptir.. Kur’an okuyan kişinin Pazar ve işyerlerinde okumaması icap eder. O yerlerde okunursa hürmetini kendisi zayi etmiş olur diye yorumlamışlardır bazı alimler. Hutbe okunurken de katiyetle konuşulmaz, dinlemek vaciptir. Peygamberimiz(s.a.v); İmam hutbe okurken arkadaşına sus dersen batıl konuşmuş olursun buyurmuşlardır.
-Üzerinde suret bulunan elbise içinde kılınan namazı tekrarlamak vaciptir. Çünkü o
kimse put taşıyarak namaz kılmış gibi olur.
-Namaza başlarken ‘Allühü Ekber’ demek vaciptir.
-Fatiha okumak vacip;
Fatihanın çoğunu terk etmekle sehiv secdesi yapılır. Demek ki; fatihanın hepsini okumakla değil, çoğunu okumak vacip.
Farz namazların ilk iki rekatında fatiha okumak vacip, son iki rekatında ise sünnettir. Bir kimse fatihadan önce zammı sure okursa sehiv secdesi yapması lazımdır. Yani fatihayı zammı sureden önce okumak vaciptir. Fatihayı bir defa sureden önce, bir defada sureden sonra okursa sehiv secdesi icap etmez.
-Farz namazların ilk iki rekatında zammı sure okumak vacip;
Son ikirekatında okunursa tenzihen mekruhtur. Vitir ve nafile namazların her rekatında
ise okumak vaciptir. Meşhur olan kavil gereği kıraatın(farz olanın) ilk iki rekata bağlı kılınmasıdır.
-Gece namazlarını cehri, yani sesli(tek başına kıldığında dilerse sessiz), gündüz namazlarını sessiz okumak vacip;
Malum olduğu üzere gece namazları sabah-akşam-yatsı olup, tek başına kılındığında ister sesli, isterse sessiz bu namazlar kılınabilir. Fakat öğle ikindi ve gündüz kılacağı namazları sessiz kıraatle okumak vaciptir. Cemaatle kılınan namazlarda sabah, akşam’ın ilk iki rekatı, yatsının ilk iki rekatında cehri okumak vaciptir. Cuma, bayram, teravihin her rekatında da aşikar okunması vaciptir.
-İmama uyan kimsenin fatiha ve zamm-ı sure okumaması vaciptir.
-Vitir namazında kunut (dua) okumak ve kunut tekbiri almak vacip;
Kunuttan maksat duadır, vitrin her rekatında zammı sure ihtiyaten vaciptir.
-Secde yaparken alnı ve burnu yere koymak yapmak vaciptir; yani alnın ekserisin yere koymak vacip anlamına da gelir bu.
İki secdeyi birbiri ardınca yapmakda vaciptir.
-Teşehhüd oturmayı gerektirir vaciptir;
İlk oturuşda tahiyyatı okuduktan sonra hemen ayağa kalkmak vacip;
Üç ve dört rekatlı namazlarda birinci oturuş vacip, sehven(yanılarak) ayağa kalkılırsa sehiv secdesi gerekir.
-Namazların her oturuşunda tahiyyat okumak vacip;
Ancak ‘...Abduhü ve Rasulü’ye kadar oturmak ise farzdır.
- Esselam demek vacip;
Bütün imamlara göre namazdan çıkış yalnız bir selam ile olur.
-Tadil-i Erkan’a riayet konusu İmam Yusufa göre farz, İmamı Azam ve İmam Muhammed’e göre vaciptir. İhtilaftan kurtulmak için namazı yeniden kılmakta yarar var.
-Namaz içinde okunan secde ayetinden dolayı tilavet secdesinde bulunmak vaciptir.
-Vaciplerin herbirini yerinde yapmakda vaciptir, hakeza sonraya bırakmamakda vacip;
Dolayısıyla, namazın vaciplerini kasten terketmekle o namazı tekrarlamak vaciptir
Vesselam.
Faydalınılan kaynaklar: İbn-i Abidin, İslam Fıkhı ansiklobedisi (Prof.Dr.Vehbe Zuheyli), İslam İlmihali(Ömer nasuhu Bilmen)